Qarish va ulgʻayish

Bir kuni professor yangi ma`ruza oʻqiyotgan edi. Xuddi shu vaqtda yelkamga tekkan nozik qoʻl meni burilib qarashga majbur qildi. Kichkinagina, jikkak qarri kampirning menga kulib turganiga koʻzim tushdi. Bu holat mening ham yuzimga tabassub yugurtirdi.
- Salom, goʻzal qiz. Mening ismim Roza. Yoshim 87da, - dedi u: yoningizga oʻtirsam boʻladimi?
-Men jilmaydim va unga joy boʻshatish uchun siljidim.
- Albatta, oʻtiring. Bunday begunoh yoshda sizni universitetga qanday kuch yetaklab kelganligini bilsam boʻladimi? - dedim hazillashgim kelib.
- Bu yerga boy yigitni uchratish va unga bir etak bolalarni tugʻib berish maqsadida keldim, -  koʻzini qisib hazil bilan javob berdi qariya.
- Aslida-chi? - Roza menga yanada yoqa boshladi.
Meni kampirning bu yerda paydo boʻlish sabablari qiziqtirardi.
- Jiddiy aytganda... Men har doim oliy ma`lumotli boʻlishni xohlardim. Shuning uchun bu yerdaman, - Roza javob berdi.
Ma`ruzadan soʻng talabalar oshxonasiga yoʻl oldik va birga tushlik qildik. Xuddi shu kundan boshlab, biz birga uch oy tushlik qildik. Roza barcha talabalar kechalarining qalbiga aylandi. Barcha u bilan suhbatlashishni xohlardi.
Semestrning oxirida biz uni bitiruv kechasida nutq soʻzlashga taklif qildik. U tribunaga chiqqan vaqtda, qoʻlidan barcha shpargalka qogʻozlari tushib ketdi. Roza ularni yigʻib olishga harakat qildi, lekin barchasini olmadi.
- Kechirasizlar, oʻzimni bunday tutganim uchun. Erimning iltimosi bilan pivo ichishni tashlagandim, shuning uchun viskidan juda tez mast boʻlib qoldim, - hazillashdi u.
- Men shpargalkalarni terib olishga ulgurmadim, shu tufayli nimani oʻylayotgan boʻlsam, shuni gaprishimga ijozat bergaysiz.
Kulgu tugagandan soʻng u nutqini boshladi:
- Biz oʻyin oʻynamaymiz, chunki biz kattalarmiz. Biz qachonki, oʻyin oʻynashni toʻxtatsak, ulgʻayamiz. Muvaffaqiyatingizni amalga oshiruvchi bir nechta narsalar sizda bor: yoshlik va baxt. Har kuni hayotingizda kulguli narsa topsangiz, kulishingiz kerak. Orzu qilishingiz kerak. Orzu qilishdan toʻxtasangiz - oʻlasiz.
- Atrofimizda bu haqda bilmaydigan qanchalar  oʻlik odamlar bor!
Qarish va ulgʻayish oʻrtasida katta farq bor. Agar yoshingiz 19da boʻlsa va yil boʻyi divanda hec nima qilmasdan yalpayib  yotsangiz, 20ga kirasiz. Agar men ham divanda yil boʻyi hech nima qilmasdan oʻtirsam, 88 yoshga toʻlaman. Katta boʻlishning hech qanday qiyinchilik joyi yoʻq. Qarish uchun bizga hech qanday qobiliyat va harakat kerak emas. Faqatgina dam olish vaqtlarida inson oʻzi uchun imkoniyatlar eshigini ochishi kerak. Hech narsa toʻgʻrisida hasrat qilmang! Qarilar qilgan ishlari uchun afsuslanishmaydi. Alsincha, qilishga ulgurmagan ishlari uchun xafa boʻlishadi. Juda koʻp afsuslanadigan inson oʻlimdan qoʻrqadi!
"Hurmat bilan, Roza" iborasi bilan nutqini tugatgan qariya oʻz oʻrniga qaytdi. Tinglaganlarimizni oʻylab, biz hammamiz jim qolgandik.

Bir yildan soʻng Roza uzoq vaqt oʻzi orzu qilganidek, oliy ma`lumotlilik haqidagi diplomni oldi. Bir haftadan soʻng esa u uyquda vaqtida vafot etdi.
Ikki mingdan ortiq talaba uni koʻmish marosimiga kelishdi. Ushbu yuzidan nur yogʻiladigan kichkinagina ayol talabalarga nima qila olishlari va kim boʻlishni xohlashlarini oʻrgatib ketgandi.

Yodda saqlang: qarishdan qochib boʻlmaydi, lekin ulgʻayishni tanlash mumkin!

Ushbu saytdan tarjima qilindi. 

Tarjimon: Akmal XUSHVAQOV

"Google qidiruv sayti" tarjimasi haqida

Ancha oldin qisman boʻlsada, "gws" ya`ni "Google web search" (Google veb qidiruvi) saytini oʻzbek tiliga oʻgirdim. Bu ishni boshdan oxirigacha oʻzim qildim deb ayta olmayman. Mendan ilgari ham kimlardir tarjimalarga oʻz hissalarini qoʻshishgan. Oʻzbekcha aytadigan boʻlsak, hashar usulida tarjima qilingan. Shu tufayli boʻlsa kerak, tarjimalarda anchagina xatoliklar mavjud edi. Masalan, quyidagi rasmda koʻrsatilganidek, "Google tips" jumlasi "Google uchlari" shaklida tarjima qilingan. Bu yerda "Google tavsiyalari" yoki "Google maslahatlari" shaklida tarjima qilinishi kerak edi. "Interface language" esa "Muloqat tili" deb tarjima qilingan. Bu yerda "Muloqat" emas, aslida "Muloqot" yoziladi. Ushbu jumla "Interface tili" deb tarjima qilinsa, yaxshiroq boʻlardi. "Advanced search" esa "Ilgʻor Qidiruv" shaklida tarjima qilingan. Aslida uni "Kengaytirilgan qidiruv" yoki "Kengaytirilgan izlash" shaklida tarjima qilsa, ancha tushunarliroq boʻlardi. Bundan tashqari, ikkinchi soʻzni oʻzbek alifbosida kichik harf bilan yozgan ma`qulroq.

 Bundan tashqari, quyida oʻzbek tilida boʻlishi kerak boʻlgan tarjimalar, arab alifbosida yozilgan. Buni kimdir tushunmasdan qilganmi yoki oʻzbek tilining ustidan kulganmi, bilmadim, har qalay shunday kamchiliklar ham bor edi:

 Nima boʻlganda ham, ancha vaqtimni sarflab koʻpgina xatolarni toʻgʻrilab chiqdim, imkon qadar tarjima qildim. Oxirida quyidagi yozuv paydo boʻlib, tarjimalarni toʻliq tugallanganligi haqida ma`lumot chiqdi.

Hozirgi kunlarda "Google`ning asosiy qidiruv sayti" tarjimalari har holda ancha yaxshilandi, lekin toʻliq kamchiliklarini bartaraf qilish uchun vaqtim boʻlmadi, bundan tashqari tarjimalarning ba`zilari oʻzbek tilida emas, ingliz tilida chiqmoqda. Ushbu tarjimalar uchun hali hech kimdan rahmat eshitmadim, lekin tugʻilgan kunimda "Google`ning asosiy qidiruv sayti"da menga atalgan tabriklar paydo boʻldi. Nima boʻlganda ham, anchagina kayfiyatim koʻtarildi!

Hali oldinda qilinadigan ishlar anchagina. Faqat xudodan bu ishlarni amalga oshirishda kuch-quvvat berishini soʻrab qolaman.

Garvard talabalarini ruhlantirish

Ushbu maqolani birinchi bor oʻqiganimdayoq talabalarim va barcha ilm izlovchilarni ruhlantirish uchun foyda beradi deb oʻylagandim. Ushbu maqolacha uchun linkni "Chromum" brazeridagi xatchoʻplarga qoʻshib qoʻygandim. Mana bugun tarjima uchun vaqt boʻldi. Endi uni sizlar bilan baham koʻrsa boʻladi.

1. Agar sen hozir uxlasang, albatta, orzularingni tushingda koʻrasan. Agarda uyquni oʻrniga oʻqishni tanlasang, orzularingni hayotda koʻrasan.
2. Qachonki sen hammasiga juda kech boʻldi deb oʻylasang, aslida hali erta boʻladi.
3. Oʻqish azobi - vaqtinchalik. Bilmaslik azobi - abadiy.
4. Oʻqish - bu vaqt sarflash emas. Oʻqish - harakat qilish.
5. Hayot faqat oʻqishdan iborat emas. Hayotning mana shu qismini ham bosib oʻta olmasang, nimaga ham qodir boʻla olarding?
6. Qiyinchilik va tinimsiz harakatdan rohatlan.
7. Kimki hammasini erta qilsa, oʻzining muvaffaqiyatidan haqqoniy rohatlana oladi.
8. Hammasiga ulgurish imkoniyati barchaga berilmagan, lekin muvaffaqiyat oʻz ustida ishlovchi va muammolarni tezda hal qiladiganlarga keladi.
9. Vaqt uchadi.
10. Hozirgi soʻlaging ertaga koʻz yoshi boʻladi.
11. Itlar oʻrganyapti, elchilar oʻynashyapti.
12. Agar sen bugun piyoda yurishni xohlamasang, ertaga yugurishga majbur boʻlasan.
13. Kelajagi uchun nimadir qiladigan odam realistdir.
14. Sening topadigan puling  - olgan biliming darajasiga proporsional.
15. Bugun hech qachon qaytib kelmaydi.
16. Hatto hozir dushmanlaring ochlarcha kitoblarni varaqlamoqda.
17. Qiyinchiliklarsiz maqsadga yetib boʻlmaydi.

Manba

Tarjimon: Akmal Xushvaqov

Googleʻning Kanadadagi xodimlarining 25ta noroziligi

Ishingizdan hasrat qilyapsizmi? Toʻgʻri qilasiz. Sizning noroziligingizni Google xodimlari noroziligi bilan solishtirganda ancha qadr-qiymatga ega:

1. "Ischilar qoʻllanmasi" bir sahifadan koʻproq.

2. Qachonki uydan turib ishlaganimda, nonushta, tushlik va kechki ovqatni oʻzim tayyorlashimga toʻgʻri keladi.

3. Massaj kreslolarini moslash orasidagi farqlarni his qilmayman.

4. Bizning binomizda klassik oʻyin avtomatlarini tanlash cheklangan, boshqa binoga borishga toʻgʻri keladi.

5. Cheklanmagan miqdordagi tekin ovqatlardan semirib ketyapman.

6. Kompaniya tomonidan berilgan telefonlarga koʻnikishimga toʻgʻri keladi. Yangi moduldagi telefonlari bersalar, yana uni oʻrganishga majbur boʻlaman.

7. Tushlik vaqti barcha pitsani yeb qoʻyishibdi. Men esa steyk yeyishga majburman.

8. Sport jihozlari oʻrnatilgan zalni men joylashgan bino qismida ochish kerak, chunki men boshqa bino qismiga borish uchun koʻp vaqtimni yoʻqotib qoʻyyapman.

9. 30 dyumli monitor togʻ koʻrinishini toʻsib qoʻymoqda.

10. Kompaniya quloqchinlari (naushniklari) sochimning koʻrinishini buzyapti.

11. Mening ish joyim ikki oshxonadan bir xil masofa uzoqlikda joylashgan. Har safar ulardan qaysi biriga borishni oʻylab olib hal qilishimga toʻgʻri kelyapti.

12. Bu yil menga tekin berilgan 5 va 8-futbolkalar qora rangda. Bu menga yoqmaydi. Men koʻk rangni yaxshi koʻraman.

13. Parashutdan sakrash vaqtida erkin tushish vaqtini 50 soniya deb vada berishgandi, lekin sakrash videosini koʻrganimda 41 soniya edi.

14. Ba`zida birorta ichimlik uchun oshxonaga borsam, endigina muzlatgichga qoʻyganliklari ma`lum boʻladi.  Hatto ichimlik idishi ham sovushga ulgurmagan boʻladi.

15. Kabinetimdagi divan yetarlicha uzun emas, chunki men unda bor boʻyimcha yota olmayman.

16. Google`ning tekin ovqatlari tufayli deyarli bir yildan beri hech qanday ovqat tayyorlamadim. Ovqat tayyorlash usullarini unutyapma.

17. Kompaniya hisobidan boshqa joydagi ofislarga sayohat qilganimda, u yerdagi ovqatlarni oldindan bilmayman va nimani tanlashni ham bilmayman.

18. Dengizdagi korporativimizda qizib ketdim.

19. Bilyard keyi uchun boʻr rangi stol rangiga toʻgʻri kelmaydi.

20. Nonushta vaqtida tushlikkacha ochqab qolmaslik darajasida ovqatlanaman.

21. Oʻyin xonasida faqat bittagina binbeg bor, shuning uchun stulda "Call of duty" oʻynab oʻtirishimga toʻgʻri keladi.

22. Biz mebellardan katapulta qurganmiz, lekin xonaning shipi juda past. Apelsinlarni metrdan uzoqlikka otib boʻlmaydi.

 23. Ertalab "Harbour Bridge"ni tomosha qilib rohatlana olmayman, chunki Sidney ustida koʻtarilgan quyosh tufayli jalyuzlarni yopib qoʻyaman (Bu Avstraliyaliklarga tegishli). 

24. 3 oydan buyon tekin tarqatiladigan futbolka olganim yoʻq.

25.  Sushi tayyorlagan oshpaz krabli oʻramga yetarlicha aiolli sous qoʻymabdi.

Ushbu holatlar rostmi yoki yolgʻonmi bilmadim-u, lekin har holda qiziqarliroq deb oʻylayman. Ba`zi soʻzlarni oʻzbek tilidagi tarjimasini topa olmaganim uchun shundayligicha qoldirdim. Manba bu yerda.

Linuxda oʻyinlar

Ba'zi insonlar "Windows" operatsion tizimi haqida gap ketganda, u oʻyin uchun yaratilgan deyishadi. Balkim, qisman ushbu gapda haqiqat bordir, lekin linuxda ham oʻyinlar oʻynash mumkin.

1. "Assault cube". Ushbu oʻyin otishma usulida boʻlib, juda sodda va yengil oʻyin. "Windows"da "Counter strike" oʻynaydiganlarga yoqadi deb oʻylayman. Hajmi 45-50 mb atrofida.

2. "Urban Terror" oʻyini. Bu ham otishmalarga asoslangan oʻyin boʻlib, "Quake III" dvijogi asosida yaratilgan oʻyin. Ushbu oʻyinni biror marta ham oʻynab koʻrmaganman, chunki hajmi 1 gb dan koʻproq edi, lekin internet olamida va linux foydalanuvchilari tomonidan tavsiya qilingan mashhur oʻyinlardan biridir.

3. "Open Arena" otishmaga asoslangan oʻyin. "Quake III arena" dvijogiga asoslangan. Turli maxluqlarni har xil qurollar yordamida otish kerak boʻladi.

 4. "Alien Arena" oʻyini. Ushbu oʻyin ham otishmaga asoslangan boʻlib, yuqoridagi "Open Arena" oʻyiniga juda-juda oʻxshash.

5. "Nexiuz" oʻyini. Ushbu oʻyin ham yuqoridagi 2 oʻyinni eslatadi, lekin grafika jihatdan ancha chiroyli va murakkabroq oʻyin.

6 "Cube 2: Saurerbraten" oʻyini. Ushbu oʻyinga men boshida juda qiziqqandim. Turli xil oʻzga sayyoralik mavjudotlar va maxluqlarni qirib tashlash kerak boʻladi, lekin oxirigacha oʻynay olgan emasman.

7. "0 A.D." real vaqt strategiya oʻyini. Juda chiroyli, murakkabroq boʻlgan strategik oʻyin. Bu oʻyinning alfa versiyalarini birinchi marta oʻynaganimda kamchiliklari mavjud boʻlganligi tufayli menga yoqmagandi. Hozirgi kunda anchagina yaxshi oʻyin hisoblanadi.

8. "Glest" 3 oʻlchamli real vaqt strategiya oʻyini. Oldingi versiyalari juda sodda va yengil edi. Yangi versiyasida negadir oʻyinning nomi "Megaglest" shaklida. Yangi-yangi sivilizatsiyalar qoʻshilgan. Misrliklar va amazonkaliklar ham ushbu yangi versiyasiga kiritilgan.

9. "Warzone 2100" stragiya oʻyini. Ushbu oʻyinni birinchi marta oʻynashni boshlaganimda unchalik tushunmaganman, asta-sekinlik bilan tushunib olganimdan keyin 3 yil davomida oʻynab oxirigacha borganman. Undan keyin ham bir necha martalab oxirigacha qayta-qayta oʻynab yetib bordim. Juda qiziqarli oʻyin. Faqat oxirgi vaqtlarda "Ubuntu"da ishlamayapti. Sababini bilmadim.

10. "Trigger" poyga oʻyini. Ushbu oʻyin mashina poygalariga asoslangan boʻlib, anchagina qiziqarli oʻyin. Poyga jarayoni qorli, yomgʻirli mavsumda va choʻlda boʻladi.

Yuqorida keltirilgan oʻyinlar linuxda oʻynasa boʻladigan oʻyinlarning hammasi emas. Bular eng mashhurlari yoki mening oʻzim sinab koʻrgan, menga yoqqan va hozirda ham "Ubuntu 12.10" operatsion tizimimda oʻrnatilgan holda turgan oʻyinlardir. Ularni oʻrnatish buyruqlarini yozib oʻtirmadim, chunki "Ubuntu dasturlar markazi"ga kirib, ushbu oʻyinlarning nomlarini kiritsangiz, sizga topib beradi va oʻrantishni taklif qiladi.

Kompyuterni qanday tez oʻrganish mumkin?

Ancha vaqtlardan buyon blogimga maqola yozmagandim, lekin odamlarga foydasi tegadigan nimadir yozishni "kallam"da pishirib yurardim. Alloh shu kunga nasib qilgan ekan. Qani boshladik:
Ushbu maqolamni "Kompyuterni qanday tez oʻrganish mumkin?" deb nomladim. Savol paydo boʻlishi mumkin. "Nega aynan kompyuter?", "Nega dasturlash yoki shunchaki kompyuterda ishlash emas?" Men kompyuterga oid hamma sohani nazarda tutgandim. Bu yerda kompyuterning oʻzida ishlash, ofis dasturlarini yoki boshqa birorta dasturni oʻrganish va dasturlashni oʻrganish kabi barcha informatsion texnologiyalarga oid yoʻnalishlarni umumlashtirishga harakat qilgandim.

1. Ish jarayonida oʻrganing. Yana ham aniqrogʻi biror joyga kirib, shu sohada sinov muddatida yoki birota ish olib ishlab koʻring. Majbur boʻlsangiz, oʻsha ishni oxiriga yetkazishga harakat qilasiz. Ish jarayonida juda koʻp narsalarni oʻrganish mumkin. Bir doʻstimiz rus va ingliz tillarini yaxshi bilmaydi, lekin grafikaga oid "Photoshop", "CorelDraw" va "Pagemaker"dasturlarida koʻzini yumib ishlay oladi. Birorta oʻquv kursiga borgan emas, kitob ham oʻqigan emas. Boshida ozroqqina shogird tushib, ozroqqina oʻrgangan. Hozir esa oʻz kasbining ustasi boʻlib ketgan. Undan mana shu ishni qanday amalga oshirsa boʻladi deb soʻrasangiz, tushuntirib bera olmaydi, lekin bajarib koʻrsata oladi. Bu fikrimga isbot sifatida quyidagi sitatani keltirsam:

Bir soatlik ish bir kunlik tushuntiruvdan koʻra koʻproq narsa beradi, chunki men bolani ustaxonada mashgʻul qilar ekanman, uning qoʻllari aqli uchun ishlaydi: u oʻzini bor-yoʻgʻi hunarmand hisoblagani holda faylasafga aylanadi.

J.J.Russo

 2. Biror kishiga shogirdlikka tushing. Ustozdan ancha narsalarni oʻrganish mumkin. Kitoblardan, video darslardan 10 kunda oʻrganishingiz mumkin boʻlgan narsani bir kunda oʻrgatishi mumkin ba`zida. Bilmagan narsalaringizni bemalol soʻrab oʻrganishingiz mumkin. Oʻzbek xalq maqoli bor: "Ustoz koʻrmagan shogird - har maqomga yoʻrgʻalar". Nemis iqtisodchisi Bodo Shefer aytganidek, eng kuchli sportchi olimpiadachilarning ham ustozlari bor. Nega IT sohasida boʻlmas ekan.

3. Oʻrgangan narslaringizni boshqalarga ham oʻrgating. Shunda yanada koʻproq oʻrganib, bilganlaringiz xotirada yanada mustahkamroq joylashadi.  Bu haqida olimlar ham shunday degan:

Boshqalarni oʻqitib, oʻzimiz ham oʻrganamiz.

SENEKA

Oʻqitish, ikki barobar oʻqish demakdir.

J.Juber

4. Buzib qoʻyishdan qoʻrqmang. Men ishni boshlagandimda koʻp narsalarni buzib oʻrganganman. Kompyuterning qurilmalarini buzib qoʻysangiz, ma`lum bir xarajatga tushishingiz mumkin, lekin dasturni buzib qoʻysangiz, CTRL+ Z amalni orqaga qaytaradi. Agar juda ham boʻlmasa, qayta oʻrnatishga toʻgʻri keladi. Menimcha, dasturni qayta oʻrnatish xarajat talab qilmasa kerak. Qoʻrqqan odam oʻrganishi juda qiyin boʻladi. Hech e`tibor berganmisiz. Yoshi kattalarga nisbatan yoshlar juda tez oʻrganishadi kompyuter va telefonlarda ishlashni. Chunki yoshlarda qiziquvchanlik koʻp va qoʻrquv sal kamroq. Yoshi ulugʻ kishilar esa juda ehtiyotkor boʻlishadi. Buzib qoʻymasmikanman degan xayolda boʻlishgani uchun IT olamini sekinroq oʻrganishadi.

5.Oʻrganganlaringizni amalda qayta-qayta bajarib, takrorlab turing. Men linux operatsion tizimini oʻrganishni boshlaganimda, terminalda turli kodlarni qayta-qayta bajarib koʻrardim. Internetdan va kitoblardan oʻrganganlarimni amalda bajarardim. Natijada ancha narsani oʻrgandim. Dasturchilar koʻpincha kodlarni qayta-qayta yozganligi uchun yodlab qolishadi. Oddiy yosh bolalar ham koʻpincha takrorlash orqali ancha narsani oʻrganishadi. Bekorga xalqimiz aytmagan: "Mulla boʻlsang takror qil, Dehqon boʻlsang shudgor qil". Ruslarda ham shunday maqol bor: "Takrorlash - bilimning onasi"

6. Klaviaturaga qaramasdan, oʻnta barmogʻingiz bilan soʻzlarni terishni oʻrganing. Kompyuterda doimo takrorlanadigan, lekin koʻpchilik e`tibor bermaydigan ish hisoblanadi, lekin ana shu narsa sizni miyangizning rivojlanishiga, vaqtdan unumli foydalanishingizga sabab boʻlishi mumkin. Buni oʻrganish uchun "Windows" operatsion tizimida ham, "Linux"da ham turli dasturlar mavjud. Ozroq qunt qilish va vaqt ajratish  kifoya.

7. Oʻrganganlaringizni yozib boring. Agar blogingiz boʻlsa, oʻrgangan narsalaringizni maqola tarzida yozib boring. Biz insonmiz. "Inson" soʻzi unutuvchan degan ma`noni bildiradi. Agar inson unutuvchan boʻlmaganda, jinni boʻlib qolishi ham hech gap emas ekan. Shunday qilib ba`zi unutgan narsalarimizni blogimizdan qaytadan oʻqib olishimiz mumkin boʻladi.

.pdf fayllarni kitob shaklida chop etish

Kitob holida chop qilish uchun koʻplab dasturlar chiqarilgan, lekin buni "Adobe reader" dasturida juda oson amalga oshirish mumkin. Buning uchun .pdf formatdagi faylni "Adobe reader" dasturida ochishinizga toʻgʻri keladi. Keyin esa Ctrl+P tugmasini bosish bilan chop qilish oynasini paydo qilamiz.
1. Ushbu oynachadan "Page scaling"dan "Booklet printing"ni tanlaymiz.
2. "Booklet subset"dan "Front side only"ni koʻrsatamiz va "OK" tugmasini bosish bilan faylni chop qilishga joʻnatamiz.

Hamma sahifalar printerdan chiqib boʻlgach, qogʻozlarni chalkashtirmasdan, olib printerning qogʻoz qoʻyiladigan joyiga qoʻyish kerak (Yaʻni endi chiqishi kerak boʻlgan tarafi toza boʻlishi kerak).
Endi biz sahifaning orqa tarafini chiqarishimiz kerak boʻladi. Yana Ctrl+P ni bosamiz.
1. "Booklet subset"dan "Back side only"ni tanlaymiz.
2. "Reverse pages" degan joyga belgi qoʻyamiz va "OK" tugmasini bosamiz.

Endi chiqqan qogʻozlarni bukib kitob holiga keltirish va maxsus stepler yoki oddiy igna va ip yordamida tikib olishingiz mumkin. Faqat bu chop qilish usulini oldin kamroq sahifali varaqlarni chop qilib sinab koʻrishni maslahat beraman. Buning uchun oddiy yozuvlarni "Libre office"da .pdf formatga aylantirib chiqarish mumkin. Sahifa kamida 4 varaqdan ibora boʻlishi kerak.
Endi bemalol sinab koʻrishingiz mumkin.

"Ubuntu 11.10"dan "Ubuntu 12.04 LTS"ga!

"Ubuntu"ni yangilash uchun tekin internet imkoniyati paydo boʻldi. Shuning uchun uni yangilashga muvaffaq boʻldim. Bu yangilash jarayoni haqidagi ma`lumotlar biror kishiga asqotib qolar degan umidda maqolacha tayyorladim:
Yangilash uchun "Yangilash boshqaruvchisi"ni ishga tushirish kerak boʻldi. Avval "Tekshirish" tugmasini bosib, barcha yangilashlarni tekshirib chiqqandan soʻng, quyidagicha holat paydo boʻldi:

"Yangilash" tugmasini bosgandan soʻng, quyidagicha oyna paydo boʻladi:

"Yangilash"ni bosganingizdan soʻng quyidagicha oyna paydo boʻladi:

Endi esa oʻzgarishlar haqida ma`lumot beruvchi oyna paydo boʻladi:

"Start Upgrade"ni bosgandan soʻng yuklab olish jarayoni boshlanadi:

Yuklab olish tugagandan soʻng, oʻrnatish jarayoni boshlanadi:

Oʻrnatib boʻlgandan soʻng, kompyuterni oʻchirib-yoqishga toʻgʻri keladi. Yangilash jarayoni unchalik qiyin emas. Faqat ancha vaqt va traffikni talab qiladi. Men 8-9 soat vaqtimni ushbu jarayonga bagʻishladim. Albatta, yuklab olish jarayonida bekor oʻtirganim yoʻq. Kompyuterda ishlarimni bajardim, testlar taxladim. Yuklab olish tugagandan soʻng, notebookni shunday yopdim-u, uyga kelib ochgandim, oʻrnatish jarayonini boshlab yubordi.

"Ubuntu" uchun "Mobile partner"

Soʻngi vaqtlarda linuxda usb modem ulaganda traffikni tekshirishning iloji yoʻqligidan qiynalyotgan edim. Faqatgina "network-manager"dan modemni ulab, oʻchirishning imkoni bor edi. Traffikni tekshirishning, sms yozishning umuman iloji yoʻq edi. Bugun juda majbur boʻlganimdan "Ubuntu" uchun "Mobile partner" dasutrini izlab koʻrdim va uni topib oʻrnatishga muvaffaqt boʻldim:
Avval bu yerdan oʻrnatish uchun arxiv faylini yuklab olasiz. Soʻngra uni xohlagan biror joyda arxivdan ajratasiz. Arxivning ichidan "Linux" jildi ajralishi kerak. Xuddi shu jildning ichiga kirib, "Install" faylini topasiz va shu faylning ustiga sichqoncha koʻrsatkichini olib kelib, oʻng tugmachasini bosasiz. U yerdan "Xossalari" ("Properties" yoki "Свойства") bandiga kirasiz va "Huquqlar" boʻlimidan "Faylni dastur kabi ishga tushirishga ruxsat berish"ga "toʻgʻri" belgisini qoʻyasiz va uni yopasiz.

Endi terminalni ishga tushirish kerak boʻladi. Xohlasangiz buni menyudan topib yoki klaviaturada Ctrl + Shift + T tugmalarini bosish bilan ishga tushirish mumkin boʻladi. Terminalda

sudo su

buyrugʻini amalga oshirasiz. Administrator parolini kiritib "Enter" tugmasini bosasiz. Endi arxivdan ajratilgan "Linux" jildining ichiga kirish kerak boʻladi. Buning uchun terminalda "cd" buryugʻidan foydalanamiz. Masalan, men ushbu jildni "Uy jildi"ga arxivdan ajratganman.
Terminalda quyidagicha buyruqni amalga oshirdim.

cd /home/akmal/Linux/

Ushbu jildga kirganligi uchun terminalda quyidagicha yozuv paydo boʻldi:

root@akmal-Satellite-C655:/home/akmal/Linux#

Endi quyidagi buyruqni amalga oshiramiz:

bash install

Oʻrnatish jarayoni boshlanadi. Berilgan savollarga javob berishga toʻgʻri keladi.
Oʻrnatish jarayoni tugagandan soʻng "Asosiy menyu"ga kirib "Oʻrnatilgan" dasturlar ichidan "Mobile partner"ni topib ishga tushirasiz.

Endi modemni kompyuterga ulasangiz ham boʻladi. "Mobile partner" modemni tanigach va antenna paydo boʻlgach, "Tools" dan "Options"ga kirasiz. U yerdan "Profile management" ga kirib, "New" ("Yangi") tugmasini bosib,  quyidagidek "Profile" yaratasiz. Bu yerda "Profile" nomini oʻzgartirishingiz mumkin. Qolgani quyidagi rasmdagidek qolvaersin.   

Endi bemalol internetga ulanib ishlash mumkin.

Ushbu dasturning salgina eski versiyasi, lekin bemalol sms yozish mumkin va traffikni koʻrish mumkin boʻladi.

Ўзим ва таржималар ҳақида

Бугун қисқача ўзим ҳақимда гапириб ўтсам. Академик лицейда она тили ва адабиёт фанидан дарс бераман. Дарсдан ташқари вақтда она тили ва адабиёт фанидан репититорлик ва компьютер ишлари билан шуғулланаман. Ундан ҳам вақт ортса, кечқурун турли очиқ кодли дастурларни ўзбек тилига ўгираман, блогимга мақолалар, маълумотлар ва таржималар ёзаман. Қисқаси, эрталаб 6-10 ларда ишга кетиб, кечқурун 8-9 ларда уйга қайтиб келаман. Аллоҳга шукур, оилам бор - қизчам бор, лекин ҳозирча шахсий уйим йўқ ("зато" 2 та компьютерим бор :) ). Уйга чарчаб келганимда, қизчам кулиб кутиб олади. Озроқ у билан овунаман-у, биргаликда мультфильм кўрамиз. "Big buck bunny" ва "For the birds" мультфилмаларини бирга томоша қиламиз (Ушбу икки мультфильмни 500-600 марталаб қайта-қайта кўрган бўлсам кеак, бошқаларини кўришни хоҳламайди-да).

Ёш болаларга компьютерни олдида узоқ вақт ўтириш зарарли бўлганлиги учун, онасига топшираман-у, яна компьютерга тармашаман (Хотинимнинг энг катта душмани менинг ноутбуким. Бир неча марталаб компьютерим бузилиб қолишини дуо қилаётганини эшитганман :) ). Ҳар куни аҳвол шундай такрорланаверади... такрорланаверади... Нима бўлганда ҳам бахтли яшаяпмиз...
Шанба ва якшанба кунлари таржима ишлари билан шуғулланишга вақт бўлади. Айтганча, баъзи бировлар сўрайди: "Нега таржима ишлари билан шуғулланасан? Бирор фойдаси борми?"
Бугун шу саволга жавоб берсам. Дастурларни таржима қилиш билан 2007 йилдан буён шуғулланиб келаман, лекин бирор марта ушбу ишлардан моддий фойда олган эмасман. Шунчаки қизиқишдан бошланган бу иш. Ҳозирги кунда эса ушбу ишларни ҳам қизиқиш, ҳам савоб, ҳам мажбурият сифатида бажараман. Қисқаси, қуйидаги сабаблар:
1. Кимдир ушбу дастурларни таржима қилиши керак-ку. Кўпчилик чет тилларини билмайди. Қачонгача бировларнинг тилидан фойдаланиб юришимиз керак. Ҳаётда нимадир фойдали иш қилиб қолдиришим керак-ку. Халққа қандайдир фойдам тегиши керак-ку.
2. Бошқаларга ўхшаб, ресторанма ресторан, турли дам олиш жойларига боришга ва сегарет, нос чекиш, маст қилувчи ичимликлар ичишга қизиқишим йўқ. Бўш вақтимни ушбу ишга сарфлаб, завқ оламан. Кимгадир фойдам тегиши мумкинлигини билсам, қувват оламан.
3. Таржима жараёнида "инглиз тилим"ни мукаммаллаштириб бораман.Сўзларнинг турли маъноларини ўрганаман. Ўзбек ва инглиз тилидаги сўзларнинг базасини тузиб бораман.
Қисқаси шундай....

Libre office`da sahifani kitob holatidan albom holatiga oʻtkazish

Oxirgi vaqtlarda hisobotlarni yozishga toʻgʻri kelmoqda. Majbur boʻlib "Libre office"da matnlarni terib chiqdim. U yerda kitob holatda turadi sahifa. Uni albom shakliga oʻtkazish uchun juda koʻp vaqtim ketdi. Oxiri, www.google.co.uz saytidan qidirib topdim.  "Format" baniga kirib u yerdan "Page"ni ochib, soʻngra ochilgan yangi oynadan "Orientation"dan "Landscape" tanlasangiz boʻldi.

Ushbu ma`lumotning kimgadir foydasi tegsa xursandman.

LAMP server oʻrnatish

.php fayllarni koʻrish uchun odatda virtual server kerak boʻladi. Windows operatsion tizimida koʻpchilik "Denver"dan foydalanishga odatlanib qolgan, chunki uning oʻzi hamma moslash jarayonini oʻzi amalga oshiradi. Linuxda ham xuddi shunday virtual server hosil qilish mumkin. U yerda "Joomla", "Drupal" va "Wordpress" kabi ochiq kodli "cms"larni ishlatib koʻrishingiz va tanishishingiz mumkin boʻladi. Buning uchun LAMP serverni oʻrnatish kerak boʻladi. LAMP qisqartma soʻz. L harfi "Linux" soʻzining bosh harfi. "A" esa "Apache" soʻzining bosh harfi. "M" esa "MySQL" maʻlumotlar bazasining birinchi harfi, "P" harfi esa "Php"ning ilk harfi hisoblanadi.
Qisqasi, LAMP serverni oʻrnatish uchun kompyuteringizda "Ubuntu" operatsion tizimi oʻrnatilgan boʻlishi va internetga ulangan boʻlishi kerak.
Birinchi navbatda MySQL`ni oʻrnatishishimiz kerak. Buning uchun terminalda quyidagi buyruqni kiritamiz:

sudo apt-get install mysql-server mysql-client libmysqlclient15-dev

Kerakli paketlar yuklab boʻlingandan soʻng, oʻrnatish jarayoni boshlanadi. Oʻrnatish vaqtida MySQL root maxfiy soʻzi soʻraladi. Ushbu maxfiy soʻzning OT maxfiy soʻziga aloqasi yoʻq, shuning uchun qoʻrqmasdan boshqa xohlagan maxfiy soʻzni kiritish mumkin boʻladi.
Endi joriy ma`lumotlar bazasi serverini oʻchirib, yoqish kerak boʻladi:

sudo /etc/init.d/mysql restart

Endi esa Apache`ni va uning har xil qoʻshimchalarini oʻrnatamiz:

sudo apt-get install apache2 apache2-doc apache2-mpm-prefork apache2-utils libexpat1 ssl-cert

Jarayonni davom ettirib, PHP tilini qoʻshimcha modullari bilan oʻrnatamiz:

sudo apt-get install libapache2-mod-php5 libapache2-mod-ruby php5 php5-common php5-curl php5-dev php5-gd php5-idn php-pear php5-imagick php5-imap php5-mcrypt php5-memcache php5-mhash php5-ming php5-mysql php5-pspell php5-recode php5-snmp php5-sqlite php5-tidy php5-xmlrpc php5-xsl

Ushbu jarayon tugagandan soʻng, Apache`ni majburan oʻchirib-yoqishga toʻgʻri keladi:

sudo /etc/init.d/apache2 force-reload

Mana endi, MySQL ma`lumotlar bazasini boshqarish oson boʻlishi uchun PhpMyAdmin veb interfeysini oʻrnatamiz:

sudo apt-get install phpmyadmin

Rasmda koʻrib turganingizdek, ushbu dastur oʻzbek tiliga oʻgirilgan va foydalanishda ancha qulay boʻladi. Ushbu serverni ishlayotganligini brauzerda ham tekshirib koʻrishingiz mumkin boʻladi. Buning uchun har qanday brauzerning manzillar satriga  http://localhost/.  manzilini kiritishingiz kerak boʻladi. Ushbu manzil ochilishi bilan "It works" degan yozuv paydo boʻlishi kerak. Barcha saytlar aslida /var/www jildi ichida joylashadi. Ushbu jildga kirib u yerda qanday fayllar joylashganligini koʻrib, hatto ularning tarkibini oʻzgartirishingiz mumkin. Standart holat boʻyicha siz ushbu katalogda yangi fayl yaratish, oʻchirish va tahrirlash huquqiga ega boʻlmaysiz. Ushbu muammoni hal qilish uchun terminalda quyidagi buyruqni bajarishingiz kerak boʻladi:
     sudo chmod 777 /var/www
Ushbu buyruq /var/www katalogida har qanday foydalanuvchiga fayllarni tahrirlash va oʻzgartirish huquqini beradi. Shuning uchun ushbu buyruqni asosiy veb server boʻlgan kompyuterlarda amalga oshirishni tavsiya qilmaymiz. Faqatgina shaxsiy kompyuteringizda tanishish va foydalanishda tavsiya qilinadi.

Ushbu maqolani ushbu saytdan tarjima qildim, tarjima jarayonida oʻzimning fikrlarimni ham qoʻshdim. Chet tillarini bilmaydigan yoki oʻzbek tilida maqolalarni oʻqishni  afzal biluvchi foydalanuvchilarga foydasi tegadi degan umiddaman. Fikrlaringiz boʻlsa, bemalol sharh qoldirishingiz mumkin.

Lotin alifbosida koʻp uchraydigan xatolar

Hozirgi kunda lotin alifbosida yozilgan internet sahifalarida, koʻchalardagi reklama bannerlarida, hatto ish qogʻozlarida ham quyidagicha xatolar juda koʻp uchramoqda:


1. oʻ Oʻ va gʻ Gʻ harflaridagi " ʻ " belgisi oʻrnida " ' " belgisi ishlatilmoqda. Aslida, " ' " belgisi tutuq belgisi hisoblanadi. Menimcha, bunga sabab oʻzbek tilidagi klaviaturada " ʻ " belgisining oʻrnatilmaganligi boʻlsa kerak. "Microsoft Word" dasturida ushbu belgini simvollardan topib qoʻysa boʻladi. Linuxda esa lotin alifbosiga asoslangan klaviaturada ushbu belgi mavjud. Bu muammoni hal qilish uchun "Windows" operatsion tizimida oʻzbekcha lotin alifbosiga asoslangan klaviaturaga " ʻ " belgisini qoʻshish kerak.


2. Yil va sanalardan soʻng lotin alifbosida " - " (chiziqcha) belgisi bilan bogʻliq xatolar uchramoqda. Kirill alifbosida yil va sanalardan soʻng " - " (chiziqcha) belgisi qoʻyilmaydi. 2012 йил 16 июн kabi. Lotin alifbosida esa chiziqcha qoʻyilishi shart. 2012-yil 16-iyun.


3. Hozirgi zamon qoʻshimchalar oʻrnida ham baʻzida kelasi zamon qoʻshimchalari qoʻyib ishlatilmoqda. Masalan, "quvalamoqda" emas, "quvlamoqda" boʻladi. Agar birinchi soʻzni asos va qoʻshimchalarga ajratib chiqsak, "quv-a-la-moq" shaklida ajraladi. Bu yerda "quv" - asos, -a kelasi zamon qoʻshimchasi, -moqda hozirg zamon qoʻshimchasi hisoblanadi. "ketdi" soʻzi oʻtgan zamonni ifodalasa, "ketadi" feʻlida esa "-a" qoʻshimchasi kelasi zamonda boʻladigan harakatni ifodalaydi. Shuning uchun hozirgi zamonda boʻladigan harakatda -a qoʻshimchasini ishlatmaslik kerak.

4. Kirill alifbosidagi "ц" harfini lotin alifbosida qoʻllash bilan bogʻliq xatolar uchrab turibdi. Ayniqsa, kirildan lotinga, lotindan kirilga alifboni oʻgiradigan dasturlarda bu hol juda koʻp uchraydi. Yangi imlo qoidalariga koʻra "ц" harfi lotin alifbosida faqatgina soʻz oʻrtasida unlidan keyin kelsagina "ts" shaklida yoziladi. Masalan: litsey (лицей), konstitutsiya (конституция). Qolgan barcha holatlarda "s" shaklida yoziladi. Masalan, sirk (цирк), sirkul (циркул), abzas (абзац).

5. gʻ va g jarangli undoshlari bilan tugagan soʻzlarga -ga (joʻnalish kelishigi), -gach (payt ravishdoshi), -gan (sifatdosh), -gani (maqsad ravishdoshi) qoʻshimchalari qoʻshilsa, oʻzgartirilmasdan, asliga koʻra morflologik  qoida asosida yoziladi. Masalan: togʻ + ga = togʻga, barg + ga =  bargga, yigʻ + gani = yigʻgani, yigʻ + gan = yigʻgan, eg + gan = eggan, yigʻ + gach = yigʻgach.
Lekin ushbu qoida jarangsiz undosh bilan tugagan soʻzlarga tegishli emas. Masalan: qishloq + ga = qishloqqa, ek + gan = ekkan, chiq + gan = chiqqan, chiq + gani = chiqqani kabi yozilaveradi. Kiril alifbosida esa ushbu holatda fonetik qoida asosida har qanday holatda ham oʻzgartirib yozilaveradi. Masalan: тоққа, қишлоққа, йиққани kabi.

6. Izofali birikmalarda " y " harfi qoʻyib yoziladi. Masalan, kirill alifbosida "таржимаи ҳол" deb yozilsa, lotin alifbosida "tarjimayi hol" deb yoziladi. "Нуқтаи назар" so'zi "nuqtayi nazar" shaklida yoziladi.

7. Chet tilidan kirib kelgan ko'pgina so'zlar shakliy qoida asosida yozilmoqda. Masalan: kirill alifbosida "сенятбр", "октябр" "режисёр", "бюджет" kabi so'zlar lotin alifbosida "sentabr", "oktabr", "rejissor", "budjet" kabi yoziladi.

8. Tarkibida v yoki u undoshi bo'lgan bir bugʻinli soʻzlarga - illa qoʻshimchasi qoʻshilsa, -ulla tarzida yoziladi. Masalan: shov + illa = shovulla, gʻuv + illa = gʻuvulla kabi.

Maqolamning davomi bor...

So'zsiz maqola

Xulosani o'zingiz chiqaring:

Tarmoqdagi "Ubuntu"dan XP`dagi printerga chop qilish

Sarlavhadan ham tushungan boʻlsangiz kerak, server Windows XP tizimida ishlaydi. Unga printer oʻrnatilgan. Tarmoqda "Ubuntu" oʻrnatilgan kompyuterlar ham bor. Oʻsha linux oʻrnatilgan tizimdan serverdagi printerga chop qilish kerak. Buning uchun "Ubuntu" oʻrnatilgan kompyuterda oʻsha printerning linux uchun drayveri oʻrnatilgan boʻlishi kerak. "Canon mf 4010" printerining drayverini oʻrnatish haqida oldinroq ma`lumot berilgan. Qisqasi, ekranning oʻng tomonidagi eng yuqori burchakdagi nishonchaning ustiga sichqoncha koʻrsatkishini olib kelib bir marta bosamiz. U yerdan "Printerlar" ("Printers")bandini tanlaymiz.
Natijada, quyidagi koʻrinishdagi oyna ochiladi:

U yerdan "Qoʻshish" ("Add")tugmasini bosamiz. Yangi ochilgan oynadan "Tarmoq printeri" ("Network Printer")ni kengaytiramiz va u yerdan "SAMBA orqali Windows printeri"   ("Windows Printer via SAMBA")ni tanlaymiz. U yerdan "Koʻrish" ("Browse") tugmasini bosamiz yoki boʻlishilgan printerning manzilini qoʻlda yozamiz. "Toʻgʻrilash" ("Verify") tugmasini bosing. Keyin esa, talab qilsa, Windows foydalanuvchisi va maxfiy soʻzini kiritamiz.  "Navbatdagi"  ("Forward") tugmasini bosamiz. Mos printer drayverini tanlang va oʻzgarishlarni "Qoʻllash" ("Apply")ni bosamiz. Natijada, sinov sahifasini chop qilishni, yaʻni qogʻozga chop qilishni sinab koʻrishni taklif qiluvchi oyna paydo boʻladi:

Agar rostdan printer ishlayotganini sinab koʻrmoqchi boʻlsangiz, "Tekshirish uchun chop qilish" ("Print Test Page") tugmasini bosib, sinab koʻrishingiz mumkin.

Men tarmoqdagi 2 ta printerni ham oʻrnatib oldim. Hammasi muvaffaqiyatli amalga oshdi. Agar sizda birorta muammo  boʻlsa, bemalol fikringizni yozishingiz mumkin.

Stiv Jobs muvaffaqiyatining 12 sirli qoidasi

Stiv Jobs - hozirgi kunda dunyoning eng kuchli ishlab chiqaruvchi kompaniyalaridan birining asoschisi. Uning muvaffaqiyatlari afsonaga aylandi. U asrab olingan bola, oʻsmirligida kollejda 6 oy oʻqigandan soʻng, uni tashlab ketgan, shunday boʻlsada doʻstlarining yotoqxonasida polda yotib yurgan, qornini toʻydirish uchun "Coca-Cola"dan boʻshagan idishlarni 5 sent evaziga yigʻib sotgan insondir. Bu inson - "Apple" va "Pixar" animatsiya studiyasini tuzgan. Quyida uning 12 muvaffaqiyatga erishish qoidasi keltirilgan:


1. Sevimli ishing bilan shugʻullan. Haqqoniy harakat qil. Haqiqiy buyuk ishlar qilishning yagona yoʻli, bu - sevimli ish bilan shugʻullanish.


2. Boshqacha boʻl. Boshqacha oʻyla. Harbiy matros boʻlgandan koʻra, qaroqchi boʻlgan afzal.


3. Qodir boʻlganingdan koʻra yaxshiroq qil. Har qanday ishda imkoningdagidek muvaffaqiyatga erishishing mumkin. Uxlama! Muvaffaqiyat yanada kuchli muvaffaqiyatni olib keladi. Muvaffaqiyatlardan rohatlan! Mukammallashishni sevadigan insonlar bilan ishla!


4. SWOT-tashxis oʻtkaz. Yangi kompaniyang paydo boʻlsa, oddiy qogʻozga uning kuchli va kuchsiz taraflarini yozib chiq. Kompaniyadan chirigan olmalarni chiqarib tashlashdan qoʻrqma.


5. Qarorlarni tezda qabul qil. Har safar yangi katta maqsadlarga intil. Tez va hal qiluvchi harakatlarni talab qiluvchi gʻoyalar yigʻindisini top va ushbu oynaga sakra. Eng qiyini - birinchi qadamni tashlash. Sunchaki birinchi qadamni tashla. Hissiyotlaring va yuragingni shunga majbur qil.


6. Kichigidan boshla, lekin kattasi haqida orzu qil. Bir vaqtda koʻpgina ishlar bilan shugʻullanma. Boshida oddiy koʻp boʻlmagan ishlar bilan shugʻullan. Bosqichma-bosqich qiyinlariga oʻtib bor. Doimo kelajak haqida oʻyla.


7. Bozorda lider boʻlishga harakat qil. Foydalanmasang ham, oldingda doimo eng soʻngi texnologiyalar tursin va nazorating ostida boʻlsin. Agar eng soʻngi versiyadagi texnologiya boʻlsa ham, hech kim foydalanmasa ham, undan foydalan. Standart ishlab chiqarishda ushbu texnologiyalardan birinchi boʻlib foydalan.


8. Natijalarga erishishga diqqatingni qarat, chunki koʻpgina odamlar sening ishingning natijasiga qarab baho berishadi. Sifat namunasi boʻl. Bir qancha odamlar ish borish jarayonini koʻrishni xohlashmaydi, balki ishchilardan natijani kutishadi. Shuning uchun raqobatbardosh yutuqlaringni reklama qil. Koʻpchilik inson bu xususiyatlarni bilmasa, mahsulotingni sotib olmaydi. Asosiy diqqatingni dizaynga qarat.


9. Har xil manbalar bilan ikki tomonlama aloqa oʻrnatishga harakat qil. Har bir inson senga nimadir foydali narsani aytishi mumkin.  Birinchi navbatda, kim sening mahsulotingdan foydalansa, oʻshaning fikrini eshit.


10.Yangilik kirit. Aynan liderlar tashabbuskorligi bilan boshqalardan farq qilishadi. 50% vaqtingi yangi narsalar qilishga sarfla, qolgan 50% ni boshqa rahbarlar uchun qoldir. Vaqtingni koʻp sarflab qoʻymaslik uchun minglab goʻyalarga "yoʻq" deyishni oʻrgan. Haqiqiy muhim gʻoyalarga diqqatingni qarat. Bu dunyoda yaxshi narsalarni yaratishga harakat qiluvchi insonlarni ishga ol. Innovatsion mahsulotlar yaratishga asoslangan korporativ madaniyatni hosil qil.  Koʻpgina kompaniyalarda koʻplab ajoyib injenerlar va aqlli odamlar ishlashadi, lekin ularni birlashtiruvchi kuch kerak boʻladi.   


11. Xatolaringdan saboq chiqar. Baʻzida yangilik kiritib, xato qilasan. Eng yaxshisi, xatolaringni tan ol. Agar ushbu yangiliging boshi berk koʻchaga borib qolsa, kuchingni boshqa innovatsiyalarni yaxshilashga yoʻnaltir.    


12.Muntazam oʻrgan. Har doim bilish kerak boʻlgan yana "bir narsa" boʻladi. Kompaniyangdan tashqaridagi boshqa odamlar bilan gʻoyalaring bilan fikrlashib tur. Xaridorlaring, raqobatchilaring va hamkorlaringdan oʻrgan. Agar hamkoring odamlar boʻlsa, ularni yomon koʻrsang, yaxshi koʻrishni oʻrgan. Ularni maqta va bundan foyda chiqar. Dushmanlaringni ochiq, ammo halol tanqid qilishni oʻrgan. 




Usbhu maqolani bir necha manbalardan tarjima qildim. Rus tilidagi manbalar tarjimalari har xil. Baribir, asosiy ingliz tilidagi manba yaxshi ekan. 
Men oʻzbek tilida sodda va tushunarli boʻlishiga harakat qildim. Tarjimon: Akmal Xushvaqov.

"Blender" haqida ("Blender basics" kitobidan)

Ushbu tarjimalarni bundan bir necha yillar oldin boshlagandim, lekin davom ettira olmagandim (koʻpincha boshlagan ishlarimni oxirigacha yetkaza olmayman). Endi esa "Blender basics" kitobining yangi 4-nashri ham chiqishga ulguribdi. Shunday boʻlsa ham boshlangʻich ma`lumotlar hech kimga zarar qilmaydi deb oʻylayman. Agar qiziqsam (bu sizning iltimoslaringizga ham bogʻliq), qolgan tarjimalarni yangi "Blender basics" kitobining 4-nashridan davom ettiraman.

Kirish

Муаллиф: James Chronister

Ingliz tilidan rus tiliga tarjima qiluvchi: Yuliya Korbut aka Balista

oʻzbek tiliga tarjima qiluvchi tarjimon: Akmal Xushvaqov

Blender haqida

Blenderni qanday qilib erkin tarqatish mumkin?

Odamlarda, odatda, tekin dasturiy ta’minot deganda “yomon”, “cheklangan funksiyali” yoki “demo versiya” degan tasavvur paydo boʻlgan. Lekin Blender toʻliq funksiyali dastur hisoblanadi. U “open-source” (Erkin va ochiq kodli dasturiy ta’minot) dasturchilari jamiyati tomonidan rivojlantirib boriladi. “Open-source” dasturchilari jamiyati deganda Blenderni rivojlanishiga oʻz hissalarini qoʻshib borayotgan butun dunyodagi odamlar nazarda tutiladi. Blender renderlash, animatsiya va oʻyin tuzish dasturidir. Shuningdek u Blender Foundation tomonidan qoʻllab-quvvatlanadigan va tekin tarqatiladigan erkin va ochiq kodli dasturiy ta’minot hamdir. Siz Blenderni bemalol tekin www.blender.org saytidan koʻchirib olishingiz mumkin.

Fondni tuzish maqsadi quyidagicha shakllantirilgan:

“Blender foundation – mustaqil notijorat (nonprofit public benefit corporation) tashkiloti hisoblanib, quyidagi maqsadlarni oʻz oldiga qoʻygan:

• Blenderni ochiq kodi uchun 100,000 yevro miqdorida toʻlanishi kerak boʻlgan litsenzion toʻlovlarni yigʻish boʻyicha tuzilgan kompaniyadir.
• Butun dunyodagi internet-jamiyatga Blenderni texnik asoslarini oʻrganishga, 3D-texnologiyani rivojlantirishga imkon berish maqsadida tuzilgan.
• Blenderning dasturchilari va faol foydalanuvchilari uchun xizmat koʻrsatish.
• Hammabop tizimni ochiq kodlari bilan GNU GPL litseyziyasi ostida yaxshilash va qoʻllab-quvvatlash uchun tuzilgan.
• Kirim tizimini uyushtirish yoki fond maqsadlariga xizmat qiluvchi yordamlar toʻplash va fond ishlarini uyushtirish uchun ketadigan xarajatlarni qoplash uchun.

Blenderning web sayti: www.blender.org

Agar siz blenderning koʻp sonli hamma xususiyatlarini oʻzlashtirishga harakat qilsangiz, u yetarlicha qiyin dastur boʻlib tuyulishi mumkin. Ushbu kitob siz obyekt, sahna va animatsiya tuzishning asosiy metodlarini oʻzlashtirishingiz uchun tuzilgan. Ushbu dasturni oʻrganishda, mening sizga beradigan eng yaxshi maslahatim shuki, hech qachon oʻrganishni tashlab qoʻymang. Har qanday renderlash va animatsiya tuzish dasturlarini oʻrganish qiyin jarayondir. Blender ham ushbu holdan chetda emas. oʻrganishning bir necha haftasidan soʻng koʻpgina narsalar sizga oson tuyula boshlaydi. Ushbu oʻquv qoʻllanmasi har kuni mashqlar bajarib oʻrganishga asoslangan. Shuning uchun dasturning hamma xususiyatlari toʻliq yoritib berilmagan. Agar siz ushbu kitobdan mustaqil oʻrganish uchun yoki bilimlaringizni rivojlantirish uchun foydalansangiz, siz qoʻshimcha ma’lumotlarni b3d.mezon.ru, blender3d.org.ua, va blender.org kabi saytlardan olishingiz mumkin (u yerda ma’lumotlar rus va ingliz tillarida). Ushbu saytlardan siz bir qancha savollarga javob topishingiz mumkin boʻlgan forum va qoʻllanmalar uchratasiz. Blenderning minglab yer yuzidagi foydalanuvchilari maslahatlar berish va olish uchun ushbu forumlarni kuzatib borishadi. Keng bilimlar omboridan foydalaning!

Versiyasi haqida ma’lumot

Ushbu kitobni nashr qilish vaqtidagi Blenderning versiyasi 2.49. Blender butun dunyodagi boʻsh vaqtlarini dasturni rivojlantirishga oʻz hissalarini qoʻshayotgan insonlar kuchi bilan rivojlanib bormoqda. Shuning uchun yangi versiyasi 4 oydan soʻng yoki bir yildan soʻng paydo boʻlishi mumkin. Blenderning rivojiga oʻz hissasini qoʻshayotgan koʻp miqdordagi odamlarga oʻz minnatdorchiligimizni bildiramiz. Yangi oʻzgarishlar dasurning yangi versiyalarida paydo boʻladi va ushbu dastur doimiy rivojlanib boradi.

Renderlash va animatsiya tuzishning asosiy tushunchalari

Renderlash

Render 3d obyektni yoki sahnani grafik koʻrinishi hisoblanadi. Materiallar kabi ushbu xususiyatni yorugʻlik, soya effektlari va render sifatini boshqaradi. Qancha koʻp ushbu elementlardan qoʻshsangiz, shuncha sizning sahnangiz haqqoniy chiqadi, lekin tasvir tuzish vaqtingiz ham koʻpayib boradi.

Materiallar va tekstura

Siz rang yoki tekstura tanlash yoʻli bilan obyekning tashqi koʻrinishini boshqarishingiz mumkin. Materialar obyektga har xil effektlar yordamida haqqoniylik beradi. Siz tovlanish (specularity)ni, yorugʻlik nuri xususiyatini, shaffoflikni, shuningdek, materialning koʻrinishini qaytarilishini boshqarishingiz mumkin. Nur tushishi (Raytracing) aks etish (mirror)va (refraction) effektlarini olish xususiyatini beradi. Tekstura sifatida har qanday skaner qilingan rasmdan yoki har qanday rasm tahrir qilish imkoniyati boʻlgan dasturda chizilgan rasmdan foydalanish mumkin. Har qanday formatdagi (.jpg, .bitmap, .png) rasmdan tekstura sifatida foydalansa boʻladi. Shuningdek, blender koʻp miqdordagi ichki tekstura generatorga ega. Ushbu tekstura generatorlari har xil yuqori xususiyatlarni hosil qiladi. Masalan, yogʻoch (wood), marmar (marble), bulutlar (clouds), toʻlqinlar (waves) kabi.

Yoritish

Lampalar (chiroqlar) sizning sahnangizga har xil tipdagi aks va soyalar yordamida haqqoniylik qoʻshadi. Siz tipni boshqarish, intensivlik, shuningdek yorugʻlikning taralishini boshqarishingiz mumkin. Bir qancha lampalar tuman yoki chang kabi yoritish asosida burgut (oreol) effektini hosil qiladi. Yoki katta hajmda yoritish ham mumkin. Shuningdek, siz ilyuminatsiya masofasini moslashingiz ham mumkin.

Kameralar

Kamera – bu sahnangizni kuzatish nuqtasidir. Siz uni haqiqiy kamersa sifatida foydalana olasiz: obyetkni katta planda yoki keng burchak ostida koʻrish uchun obyektivning uzoqligini boshqarish ham mumkin. Kamerani koʻrsatish maydonini moslash ham mumkin. Maydon chuqurligi (depth-of-field) ham nodlar yordamida boshqariladi.

Animatsiya

Animatsiya – videoqator sifatida shakllangan, renderlangan rasmlar seriyasi. Sizning filmingiz sifatiga yuqorida keltirilgan sabablar, 1 sekunddagi kadrlar chastotasi (fps), rasm hajmi, fayl tipi va siqilish kabilar ta’sir qiladi. Animatsiyaning ancha koʻp tarqalgan usulu keyframing (kalit kadrlar) hisoblanadi. Kalit kadrlar animatsiyaning har xil holatlarida tuziladi, keyin esa kompyuterning oʻzi bu kalitlar orasidagi qolgan barcha oʻtuvchi kadrlarni bajaradi.Animatsiyaning asosiy variantlari hajmni oʻzgartirish, siljish va obyektlarning harakati hisoblanadi.

Vaqt omillari

Animatsiyani qilishdan oldin animatsiyangizning kadrlarda uzunligini oʻlchasingiz kerak. Shuningdek, 1 sekunddagi kadrlar sonini (fps) ham. Animatsiya uzunligini quyidagi qiymatlar boʻyicha hisoblash mumkin:

Kadrlar chastotasi (fps) turlari:

NTSC – AQSH va Yaponiya video standarti: 30 fps.

Film – Kino standart: 24 fps.

Pal – Yevropa video standarti; 25 fps.

Custom (boshqa) – Sizning shaxsiy fps ni tanlashingiz.

Biz animatsiyani DVDga oʻtkazishni xohlasak, kompyuterning tezligiga qarab, odatda, 25-30 fps kadrlar chastotasidan foydalanamiz. 25-30 fps kadrlar tizimidan foydalanish uchun PAL yoki NTSC tugmalariga bosing.

Animatsiyaning kalit kadrlarini tuzish

Kalit kadrlar siz xohlagan harakat, siljish yoki obyekt hajmi oʻzgarishnig boshiga va oxiriga oʻrnatiladi. Bir sekunddagi kadrlar soniga mos holda sizning obyetkingiz qancha tezlik bilan harakat qilishi (hajmning oʻzgarishi, siljish)ni oʻylab koʻring. Masalan: agar siz obyektni A punktdan B punktga 2 sekundda harakat qilishini xohlasangiz va kadrlar chastotasi aniq 30 fps boʻlsa, 2 kalit kadrni 60 kadr kengligidagi masofaga oʻrnating.

Obyektning harakati boʻyicha yoʻlidan kuzatish

Koʻpgina animatsiya dasturlarida harakat vaqtida kamera aniqlangan yoʻl boy’icha yoki obyektni orqasidan (yoki boshqacha) kuzatishi mumkin. Bu xususiyat animatsiya tuzish va kerakli kalit kadrlar miqdorini vaqtini juda ham qisqartiradi.

Chiqish opsiyalari

Biz odatda Windows uchun videolarimizni MPEG formatda saqlaymiz. Ushbu formatda tasvirlarni yuqori sifatda saqash imkoniyati bilan birga uni koʻpgina mediya pleyerlar koʻrsata oladi. Siz videoningizni qanday maqsadda foydalanishignizga qarab (masalan, internetga joylashtirish uchun, DVD ga yozish uchun, taqdimot yaratish uchun) boshqa formatlarni tanlashingiz mumkin. Har xil formatlar har xil parametrdagi sifatlarni boshqarish imkoniyatini beradi. Masalan, AVI formati kodeklar (codecs) deb nomlanuvchi har xil kompressor (siquvchi)lar yordamida siqish imkoniyatini beradi.

Real vaqt animatsiyasi (Faqat Blender uchun):

Real vaqt animatsiyasi obyektingizga uni boshqarish uchun fizik xossalar, shuningdek, klaviaturadan foydalanaish va boshqa uskunalarni qoʻshish imkoniyatini beradi. Siz harakatlanuvchi shaxs (aktor), massa (mass)ni oʻzgartirish, (friction)ni boshqarish, kuchni moslash, x,y,z kengliklarga siljitish, sahnadagi boshqa obyektlar bilan aloqalarni tuzish mumkin. Vaqti bilan, qiziqarli uch oʻlchamli oʻyinlar va me’moriy qurilishlarda real vaqtda aylanish imkoniyatlari paydo boʻladi.

Endi siz Blenderning fizik dvijogi orqali haqqoniy tushish, siljish va boshqa haqqoniy animatsiyalarni roligingizda foydalanishingiz mumkin.