Lotin alifbosida koʻp uchraydigan xatolar

Hozirgi kunda lotin alifbosida yozilgan internet sahifalarida, koʻchalardagi reklama bannerlarida, hatto ish qogʻozlarida ham quyidagicha xatolar juda koʻp uchramoqda:


1. oʻ Oʻ va gʻ Gʻ harflaridagi " ʻ " belgisi oʻrnida " ' " belgisi ishlatilmoqda. Aslida, " ' " belgisi tutuq belgisi hisoblanadi. Menimcha, bunga sabab oʻzbek tilidagi klaviaturada " ʻ " belgisining oʻrnatilmaganligi boʻlsa kerak. "Microsoft Word" dasturida ushbu belgini simvollardan topib qoʻysa boʻladi. Linuxda esa lotin alifbosiga asoslangan klaviaturada ushbu belgi mavjud. Bu muammoni hal qilish uchun "Windows" operatsion tizimida oʻzbekcha lotin alifbosiga asoslangan klaviaturaga " ʻ " belgisini qoʻshish kerak.


2. Yil va sanalardan soʻng lotin alifbosida " - " (chiziqcha) belgisi bilan bogʻliq xatolar uchramoqda. Kirill alifbosida yil va sanalardan soʻng " - " (chiziqcha) belgisi qoʻyilmaydi. 2012 йил 16 июн kabi. Lotin alifbosida esa chiziqcha qoʻyilishi shart. 2012-yil 16-iyun.


3. Hozirgi zamon qoʻshimchalar oʻrnida ham baʻzida kelasi zamon qoʻshimchalari qoʻyib ishlatilmoqda. Masalan, "quvalamoqda" emas, "quvlamoqda" boʻladi. Agar birinchi soʻzni asos va qoʻshimchalarga ajratib chiqsak, "quv-a-la-moq" shaklida ajraladi. Bu yerda "quv" - asos, -a kelasi zamon qoʻshimchasi, -moqda hozirg zamon qoʻshimchasi hisoblanadi. "ketdi" soʻzi oʻtgan zamonni ifodalasa, "ketadi" feʻlida esa "-a" qoʻshimchasi kelasi zamonda boʻladigan harakatni ifodalaydi. Shuning uchun hozirgi zamonda boʻladigan harakatda -a qoʻshimchasini ishlatmaslik kerak.

4. Kirill alifbosidagi "ц" harfini lotin alifbosida qoʻllash bilan bogʻliq xatolar uchrab turibdi. Ayniqsa, kirildan lotinga, lotindan kirilga alifboni oʻgiradigan dasturlarda bu hol juda koʻp uchraydi. Yangi imlo qoidalariga koʻra "ц" harfi lotin alifbosida faqatgina soʻz oʻrtasida unlidan keyin kelsagina "ts" shaklida yoziladi. Masalan: litsey (лицей), konstitutsiya (конституция). Qolgan barcha holatlarda "s" shaklida yoziladi. Masalan, sirk (цирк), sirkul (циркул), abzas (абзац).

5. gʻ va g jarangli undoshlari bilan tugagan soʻzlarga -ga (joʻnalish kelishigi), -gach (payt ravishdoshi), -gan (sifatdosh), -gani (maqsad ravishdoshi) qoʻshimchalari qoʻshilsa, oʻzgartirilmasdan, asliga koʻra morflologik  qoida asosida yoziladi. Masalan: togʻ + ga = togʻga, barg + ga =  bargga, yigʻ + gani = yigʻgani, yigʻ + gan = yigʻgan, eg + gan = eggan, yigʻ + gach = yigʻgach.
Lekin ushbu qoida jarangsiz undosh bilan tugagan soʻzlarga tegishli emas. Masalan: qishloq + ga = qishloqqa, ek + gan = ekkan, chiq + gan = chiqqan, chiq + gani = chiqqani kabi yozilaveradi. Kiril alifbosida esa ushbu holatda fonetik qoida asosida har qanday holatda ham oʻzgartirib yozilaveradi. Masalan: тоққа, қишлоққа, йиққани kabi.

6. Izofali birikmalarda " y " harfi qoʻyib yoziladi. Masalan, kirill alifbosida "таржимаи ҳол" deb yozilsa, lotin alifbosida "tarjimayi hol" deb yoziladi. "Нуқтаи назар" so'zi "nuqtayi nazar" shaklida yoziladi.

7. Chet tilidan kirib kelgan ko'pgina so'zlar shakliy qoida asosida yozilmoqda. Masalan: kirill alifbosida "сенятбр", "октябр" "режисёр", "бюджет" kabi so'zlar lotin alifbosida "sentabr", "oktabr", "rejissor", "budjet" kabi yoziladi.

8. Tarkibida v yoki u undoshi bo'lgan bir bugʻinli soʻzlarga - illa qoʻshimchasi qoʻshilsa, -ulla tarzida yoziladi. Masalan: shov + illa = shovulla, gʻuv + illa = gʻuvulla kabi.

Maqolamning davomi bor...