Ubuntu bo’yicha foydali maslahatlar

eth1 – internetga ulgangan tarmoq platasi
eth0 – mahalliy tarmoq platasi (eth1 dan internet kelib, eth0 orqali internet tarmoqqa tarqatiladi)
Internet mahalliy tarmoqqa ipmasq, dnsmasq va squid orqali tarqatiladi.
squid – 192.168.0.1 ip adresga va 3128 portga quloq soladi.
hamma o’chirib-yoqiladigan narsalar /etc/init.d ni ichida joylashadi
sudo /etc/init.d/squid restart (stop, reload) – squidni o‘chirib yoqadi. Bu yerda sudo root(linuxda administrator root deyiladi. Inglizchadan o’zbek tiliga tarjima qilinganda o’zak, ildiz, asos degan ma’noni bildiradi). Sudo yozilgandan so’ng maxfiy so’z kiritiladi.
sudo /etc/init.d/ipmasq restart (stop, reload) – ipmasqni o’chirib yoqadi.
sudo /etc/init.d/dnsmasq restart (stop, reload) dnsmasq ni o’chirib yoqadi.

Tarmoq moslanishi uchun /etc/network/interfaces birorta tahrirchi bilan moslanadi Biz hozircha “nano”dan foydalanaishimiz mumkin. Har kim o’ziga yoqqat tahrirchini ishlatishi mumkin. Bunday vaqtda mc – “Midnight commander” dan ham foydalanish mumkin. Buning uchun kerakli faylni ustida F4 to’gmasini bosish kifoya. Yoki oddiyigina grafik muhitda ham Kde yoki Gnome asosiy menyusidan network ni topib moslash ham mumkin.

sudo /etc/init.d/networking restart - tarmoq va tarmoq platalarini o’chirib-yoqish uchun ishlatiladi.
Ubuntu linux da 7 ta virtual console (terminal) bor . Grafik muhitdan ularga o’tish uchun ctrl + alt+ f1 klavishlarini bosib o’trishingiz mumkin. Bu yerda f1 da bo’ladigan jarayonlar ko’rinadi. F7 da esa grafik muhit joylashgan. Boshqa virtual console larga o’tish uchunctrl+alt+f kerakli nomer yoki alt + o’nga-chapga tugmasi bilan ham o’tish mumkin.
Agar grafik muhit yuklanmagan bo’lsa uni startx buyrug’i bilan yoqish mumkin.
Kompyuterni o’chirish uchun poweroff buyrug’I bilan yoki shutdown –h buyrug’I bilan o’chirib yoqish mumkin. Bu yerda –h amalini –r (restart) ya’ni o’chirib-yoqish amaliga almashtirish ham mumkin. Bundan tashqari o’chirib-yoqish uchun reboot buygug’idan ham foydalanish mumkin.
Agar kompyuter tasodif tufayli majburan o’chirilsa yoki tok uzilib qolishi tufayli manbadan uzilishi tufayli qayta yonganda fayl tizimini tekshira boshlasa, bunday vaqtda fsck buygug’i bajarilayotgan bo’ladi. Bunday vaqtda root huquqi bo’lmagani uchun ba’zi direktoriyalarni tekshira olmaydi. Shuning uchun bunday holatda root maxfiy so’zini so’raydi. Root maxfiy so’zi kiritilgandan so’ng fsck buyrug’I yoziladi va so’ngra ba’zi muammolar tog’rilanishi so’raladi. Bunday vaqtda, menimcha, y (yes) harfini bosgan ma’qul .
Ish stolini qaytadan yuklash, boshqa foydalanuvchi sifatida kirish yok boshqa ish stolini ishga tushirish uchun ctrl+alt+backspace ni bosish mumkin.

“Ubuntu” да дастурларни ўрнатиш усуллари

buntuда дастурларни бир неча йўллар билан ўрнатиш мумкин. Бу сизнинг хоҳишингизга, терминалда ёки график муҳитда ишлашни ёқтиришингизга боғлиқ.
График муҳитда “Synaptic”, “Ўрнатиш ва олиб ташлаш”, “Adept” дастурлари ёрдамида амалга оширса бўлади.
Терминалда эса “aptitude” ёрдамида ёки “apt-get” буйруғи билан амалга ошириш мумкин. Мен “apt-get” буйруғидан фойдаланишни абзал кўраман. Масалан,
sudo apt-get install “дастур номи” – дастурларни ўрнатиш учун;
sudo apt-get remove “дастур номи” – дастурларни олиб ташлаш учун;
sudo apt-get autoremove – илгари ўрнатилган, эндиликда эскирган ёки кераксиз бўлган файлларни ўчириш учун;
sudo apt-get -f install – хато билан ўрнатилган дастурларни тўғрилаб ўрнатиш учун ишлатилади.
Агар сиз ўрнатилиш манбасига Убунтуни компакт дискини ёки DVD дискини қўшмокчи бўлсангиз, “sudo apt-cdrom add” буйруғидан фойдаланишингиз мумкин.
Ўрнатилиш манбасига қўшилган репозиторийлар ва бошқа манзилларнинг ҳаммаси/etc/apt/sources.list да сақланади. Агар у ерга ўзгартириш киритмоқчи бўлсангиз, терминалда бирорта муҳаррирдан фойдаланишингиз керак. Мен “nano”муҳарриридан фойдаланаман ва уни қўйидаги буйруқ билан амалга ошираман:

sudo nano /etc/apt/sources.list

Бу ерга сиз керакли репозиторийларнинг манзилларини киритишингиз мумкин.

Windows o‘rnatilgandan so‘ng “Ubuntu”ni tiklash

Agarda kompyuteringizda ham “Windows” operatsion tizimi, ham “Ubuntu” linux operatsion tizimi o‘rnatilgan bo‘lsa, siz “Windows” operatsion tizimini qaytadan o‘rnatsangiz, faqat “Windows” yuklana boshlaydi. Bunday vaqtda “Windows” operatsion tizimi MBR ga ma’lumotlarni qaytadan yozadi, shuning uchun linuxlar oilasidagi tizimlar yuklanmaydi. Bu uy boru, lekin uning kirish eshigi yo‘qolib qo‘lgan holatga o‘xshaydi. Hozirgi maqolamizda “Ubuntu” yuklagichi - “grub”ni tiklash haqida ma’lumot beramiz.

Buning uchun sizga Ubuntu 8.10 (yoki yangirog‘i)”live cd” si kerak bo‘ladi.

1. “Ubuntu 8.04″ Ish stoli (Desktop) yoki lonli disk (live cd) ni kompyuteringizga yuklang.

2.”Ubuntu”kokmpyuteringizga yuklangandan so‘ng terminalni ishga tushiring. Quyidagicha amalga

oshiriladi: Dasturlar -> Qo‘shimcha dasturlar -> Terminal (Applications ->Accessories -> Terminal).

3. Quyidagi buyruq yordamida “grub”ni “root” foydalanuvchisi sifatida ishga tushiring:

sudo grub

Natijada “grub” ishga tushib, terminalda quyidagi yozuv paydo bo‘ladi:

grub>

4. Quyidagi buyruqlarni kirgizib “enter” tugmasini bosing:

find /boot/ grub/stage1

Agarda “Error 15: File not found” - ya’ni “Xato 15: Fayl topilmadi” degan yozuv chiqsa, quyidagicha yozing.

find /boot/grub/stage1

Ushbu ma’lumotdan foydalanib, asosiy uskunalarni yoqing (X,Y ning o‘rniga qanday raqam chiqqan bo‘lsa, shuni qo‘ying). Masalan, mening kompyuterimda (root (hd0,8) chiqdi)

grub> root (hdX,Y)

”Grub”ni o‘rnating:

grub> setup (hd0)

Agarda “grub” o‘rnatilsa,

grub> quit

buyrug‘i bilan grubdan chiqasiz.

Ushbu usul bilan kompyuterimda “Ubuntu 8.04″operatsion tizimini qaytadan tikladim. Balkim, bu usul sizga ham foydasi tegib qolar.

3g modemlarni "Ubuntu"da moslash

Agar siz huawei-e1550 3g modemini sotib olib, uni “Ubuntu”da ishlatmoqchi bo'lsangiz ishlata olmasligingiz mumkin. Windows operatsion tizimida usb modemni kompyuterga kirgizsangiz avtomatik tarzda drayver va kerakli dasturlarni o'rnatishni so'raydi. ”Ubuntu”da esa bu dasturlar ishlamaydi. Xullasi kalom, muammoni quyidagicha hal qilsa bo'ladi.
Avva “udev-extras” paketini o'rnatishingiz kerak. Uni quyidagicha terminalda amalga oshiramiz:

sudo apt-get install udev-extras

Endi “udev”ga qoida qo'shamiz. Quyidagilarni terminalda yozib “Enter” tugmasini bosamiz.

gksu gedit /etc/udev/rules.d/15-huawei-e1550.rules

Sizdan administrator maxfiy so'zini so'raydi. Maxfiy so'zni kiritib, “Enter” tugmasini bossangiz, “gedit” matn muharriri ochiladi. U yerga quyidagi yozuvlardan nusxa olib tashlaymiz:

SUBSYSTEM=="usb",
SYSFSidProduct=="1446",
SYSFSidVendor=="12d1",
RUN+="/lib/udev/modem-modeswitch --vendor 0x12d1 --product 0x1446 --type option-zerocd"

Endi esa “Saqlab” “gedit” dasturidan chiqamiz.

Qolganini “Network manager” orqali moslab olamiz.
Men bu usul bilan “zte” va “huawei” modemlarini ishlatib ko'rdim. Juda yaxshi ishladi.

Canon i-SENSYS MF4010 printerini Ubuntu 10.04 da o’rnatish

Ushbu usul Ubuntu 10.04 da sinalgan, lekin har qanday Debianga asoslangan linux tizimi va RPm paktlariga mos keladi.

http://software.canon-europe.com/ saytiga kiramiz va «Multifunctionals»dan «i-SENSYS MF4010″ni tanlaymiz. So’ngra . Linux»operatsion tizimi belgilanib «English» tili ko’rsatiladi.
Drayver izlash jarayoni amalga oshadi va bir qancha drayverlar ko’rsatiladi. Biz yangi versiyasini tanlaymiz. Masalan, menda UFRII/UFRII LT Printer Driver for Linux (2.10).
Bizga o106eenx.zip. arxivi kerak.
Avval kompyuterga ko’chirib olamiz.Arxivga ajratamiz. «UK» papkasiga kiramiz. So’ngra «32-bit_Driver»yoki «64-bit_Driver»ni ochamiz. O’sha yerdan «Debian» papkasiga kiramiz.
U yerda 2 ta fayl: «cndrvcups-common_2.10-1_i386.deb» va «cndrvcups-ufr2-uk_2.10-1_i386.deb».
Quyidagi tartibda ularni o’rnatamiz.
dpkg libcupsys2 paketi o'rnatilmaganligi haqida ma'lumot berishi mumkin.
Shuning uchun uni o'rnatamiz. U libcups2 paketining qismi hisoblanadi, shuning uchun uni oddiygina usulda o'rnatamiz:

# apt-get install libcups2

Undan oldin quyidagi usulni ham bajarib ko'rsak bo'ladi:

# apt-get -f install

Endi drayverni o'rnatamiz:

# dpkg -i cndrvcups-common_2.10-1_i386.deb
# dpkg -i cndrvcups-ufr2-uk_2.10-1_i386.deb
#dpkg -i *.deb

Ubuntu uchun Canon i-SENSYS MF4010 drayverini o'rnatish tugallandi.

Moslash
Chop etishni moslashni ishga tushiramiz:

# system-config-printer

Bu yerdan «Yangi printer qo'shish»ni bosamiz. «Canon MF4010″ni tanlaymiz va qolganini savollarga javob berib o'rnatamiz.
Tarmoqqa ulangan va ulanmagan usullarda ham bemalol o'rnatsa bo'ladi.

Ubuntuda nvidia 9500 gt video karta drayverini o'rnatish

Mening ushbu maqolam "Ubuntu"da video kartani moslay olmagan barcha linux foydalanuvchilari uchun foydali bo'ladi deb o'ylayman. Mening kompyuterimdagi video karta "Nvidia 9500 GT" edi. Uni moslash uchun turli dasturlarni o'rnatib ko'rdim, lekin foydasi bo'lmadi. Oxir-oqibat www.google.co.uz dan topilgan ba'zi ma'lumotlar orqali men drayverni o'rnatishga muvaffaq bo'ldim. Ushbu usul qo'yidagicha:
Avvalo, X serverni to'xtatish kerak.Undan so'ng "Nouveau"ni o'chirib tashlash kerak. "Nouveau" - Nvidia kartalar uchun 3D da ishlay oladigan EOKDT drayverdir.
Birinchi qiladigan ishimiz, "nvidia"ning qonuniy saytidan o'zimizga mos drayverni ko'chirib olamiz. Bu yerdan biz mahsulot turi,mahsulot seriyasi, mahsulot nomi,operatsion tizim va tilni tanlashimiz kerak. Hammasini to'g'ri tanlab "Download" tugmasini bosib, shartlarga rozilik bildirib yozib olish kerak. Odatda fayl /home/foydalanuvchi nomi/ papkasiga tushadi.
Endi siz

sudo apt-get remove xserver-xorg-video-nouveau

buyrug'i bilan "Nouveau"ni o'chirib tashlashingiz kerak.
Endi esa Xserverni to'xtatish kerak, buning uchun

sudo /etc/init.d/gdm stop

buyrug'idan foydalanamiz.CTRL+ALT+F1 tugmasini bosib, foydalanuvchi nomi va maxfiy so'zni kiritamiz.Bu yerda qop-qora terminalga

cd /home/foydalanuvchi nomi/

buyrug'ini terib foydalanuvchining uy jildiga o'tamiz. Foydalanuvchi nomi deganda sizning hisobingiz nomi bo'ladi..
Terminalda quyidagi buyruqlarni teramiz:

sudo sh NVIDIA-Linux-x86-275.21.run -k $(uname -r)

O'rnatilish shartlariga rozi bo'lib, dastur tomonidan so'ralgan savollarga javob berib dasturni o'rnatamiz. So'ngra quyidagi buyruq yordamida Xserverni ishga tushirish kerak.

sudo /etc/init.d/gdm start

Mana endi, sizni tabriklasa ham bo'ladi.Endi bemalol linuxda ham warzone 2100, open arena, glest kabi kuchli o'yinlarni o'ynashingiz mumkin.

Ubuntu uchun kerakli dasturlar (yangi foydalanuvchilar uchun)

Men Ubuntuni birinchi marta o'rnatgan vaqtlarda ancha qiynalgandim. Oddiy foydalanuvchi sifatida kerakli bo'ladigan dasturlar ro'yxatini tuzib chiqdim. Ular qo'yidagilar:
1. Agar siz terminalda ishlayotganingizda fayllar bilan ishlash uchun "Midnight commander" menejeri juda qulay. U fayllarni ko'rish, o'qish, o'zgartirish kiritish, nusxa olish, ko'chirish, o'chirish kabi turli ishlarni osonlashtiradi. Shunday qilib:

sudo apt-get install mc

2. .rar formatdagi arxiv fayllarini ocha olmasangiz terminalda ushbu dasturni o'rnating.Shundan so'ng arxiv menejer sizning .rar formatdagi fayllaringizni ocha boshlaydi

sudo apt-get install unrar

3. .7z formatdagi arxiv fayllarini ochish uchun esa "p7zip-full"ni o'rnatishga to'g'ri keladi:

sudo apt-get install p7zip-full

4. Siz magentdan foydalanmoqchi bo'lsangiz, buning uchun qutim messenjeridan foydalanishingiz mumkin. Undan icq hisobingizni ochishda ham foydalanishingiz mumkin:

sudo apt-get install qutim

5. Turli video fayllarini ko'rish uchun Ubuntuning standart video playeri sizga yoqmayaptimi? Men unda sizga vlc mediya playerni tavsiya qilishim mumkin. Oddiy, sodda va qulay:

sudo apt-get install vlc

6. Musiqa eshitishda Ubuntuning oddiy audio playerlari yoqmayaptimi? Unda mahramat qilib "amarok" audio playeridan foydalaning. Menga uning aynan ijro etilayotgan qo'shiqning matnini internet saytlaridan topib, san'atkorning rasmini ko'rsatishi juda yoqadi. Faqat qo'shimcha ravishda ko'pgina dasturlar ham o'rnatiladi. Chunki amarok KDE ish stoli muhiti uchun ishlangan. Lekin mp3 fayllarni eshitish uchun avval "ubuntu-restricted-extras" o'rnatilishi kerak

sudo apt-get install amarok
"sudo apt-get install ubuntu-restricted-extras"

7. Fayllarni disklarga turli formatlarda yozish uchun qulay dastur izlayotgan bo'lsangiz, bu dastur "k3b"dir.

sudo apt-get install k3b

8.pdf formatdagi fayllarni ochish uchun "Document Viewer"dan foydalanish mumkin, lekin sizga "acrobat reader" dasturini ishlatish yoqadi. Bunday holatda "acrobat reader"ni quyidagi buyruq bilan o'rnatish mumkin.

sudo apt-get install acrored

9. .djvu formatdagi fayllarni ochishda muammo bo'layaptimi? Unda "DjView4"dan foydalanib ko'ring.

sudo apt-get install djView4

10. Windows XP, Windows Vista, Windows 7 kabi keng tarqalgan operatsion tizimlar uchun ishlangan dasturlari va .exe fayllarini linux tizimida ishga tushira olmayotgan bo'lsangiz, "wine" dasturi bilan buni amalga oshirsa bo'ladi. Men Photoshop 7 dasturini "Wine" dasturida ishga tushirib ishlatib ko'rgandim.

sudo apt-get install wine

Mening ushbu oddiygina maqolam yangi linux foydalanuchilari uchun anchagina foydali bo'ladi degan umiddaman.