1-Dars: Free Pascal va Lazarusni yuklab olish

Assalomu alaykum, do‘stlar. Free Pascal’da dastur tuzishni o‘rganish uchun biz Free Pascal va Lazarus dasturlaridan foydalanamiz.

Lazarus IDE va Free Paskal kompaylerni http://lazarus.freepascal.org/ saytidan yuklab olish mumkin.

Agar Ubuntu Linux tizimidan foydalansangiz, dastur repozitoriylaridan o‘rnatsangiz bo‘ladi. Ubuntu tizimida quyidagi buyruq yordamida o‘rnatish mumkin:

sudo apt-get install lazarus

Lazarus bepul, erkin va ochiq kodli dasturiy ta’minot. Ko‘plab platformalar uchun mavjud. Lazarus‘da yozilgan dasturlarni boshqa platformalarda foydalanish uchun o‘sha platformada qayta kompilyatsiya qilsa bo‘ladi. Masalan, siz Windows operatsion tizimida Lazarus‘dan foydalanib, dastur yozsangiz va uni Linux tizimida ishga tushirmoqchi bo‘lsangiz, Windows tizimida Lazarus’dagi o‘sha kod manbasidan nusxa olib Linux tizimida Lazarus’da ochib, kompilyatsiya qilsangiz yetadi.

Lazarus har bir operatsion tizim uchun mos dasturlar yaratadi. Hech qanday qo‘shimcha kutubxonalar va virtual mashina kerak emas. Shu sababga ko‘ra undan foydalanish va ishga tushirish juda qulay.

Lazarus dasturini yuklab olib o‘rnatganingizdan so‘ng quyidagi usulda yangi dastur yaratishimiz mumkin:

Project/New Project/Program

Biz manbani tahrirlash oynasida quyidagi kodni ko‘ramiz:

Biz bu daturni asosiy menyudagi File/Save orqali saqlashimiz va nomini o‘zgartirishimiz mumkin. Masalan, first.lpi

Endi esa begin va end ifodalari o‘rtasiga quyidagi kodlarni kiritamiz:

Writeln('Bu Free Pascal va Lazarus');

Writeln('Yopish uchun enter tugmasini bosing');

Readln;

Writeln ifodasi matnni ekranda (Terminal oynasida) ko‘rsatadi. Readln esa ko‘rsatilgan matnni foydalanuvchi o‘qib chiqishi va ilovani yopish uchun Enter tugmasini bosishi va Lazarus dasturiga qaytishi uchun ushlab turadi.

Endi esa ilova-dasturni ishga tushirish uchun F9 yoki




tugmasidan foydalanish mumkin.


IIk dasturimizni ishga tushirsak, quyidagi natija paydo bo‘ladi:

Bu Free Pascal va Lazarus

Yopish uchun Enter tugmasini bosing

Agar Linux tizimidan foydalansangiz, biz yangi dasturimizni (first) dastur jildidan yoki saqlagan manzilimizdan topamiz. Windows tizimda esa, first.exe fayli paydo bo‘ladi. Har ikki faylni ham ustiga sichqoncha chap tugmasini ikki marta bosib, ishga tushirsak bo‘ladi. Boshqa kompyuterlarda bu fayllarni Lazarus IDE’siz ishga tushirish uchun nusxa ko‘chirishning o‘zi yetarli.

Namuna

Boyagi dasturingizdagi ushbu qatorni:

Writeln('Bu Free Pascal va Lazarus');

quyidagiga o‘zgartiring:

Writeln(‘Bu raqam: ‘, 20);

Endi esa F9 tugmasini bosing.

Siz quyidagi natijani oldingiz:

Bu raqam: 20

Tepadagi qatorni quyida ko‘rsatilganidek yoki o‘zingiz xohlaganingizdek o‘zgartiring va qayta-qayta ishga tushirib ko‘ring:

Kod:

Writeln('Bu raqam: ', 3 + 2);

Natija:

Bu raqam: 5

Kod:

Writeln('5 * 2 = ', 5 * 2);

Natija:

5 * 2 = 10

Kod:

Writeln('This is real number: ', 7.2);

Natija:

This is real number: 7.2000000000000E+0000

Kod:

Writeln('Bir, Ikki, Uch : ', 1, 2, 3);

Natija:

Bir, Ikki, Uch: 1,2,3

Kod:

Writeln(10, ' * ', 3 , ' = ', 10 * 3);

Natija:

10 * 3 = 30

Biz Writeln ifodasi ichiga har safar har xil qiymatni kiritib, natijani ko‘rishimiz mumkin. Bu bizga yanada aniqroq tushunishimizga yordam beradi.

Savollarni facebookdagi "Kompyuter bo‘yicha foydali maslahatlar" guruhida kutib qolaman.