"Lazarus"da birinchi grafik dastur

"Lazarus" dasturi "Delphi" dasturiga juda oʻxshash (hatto bir xil desa ham boʻladi). U ham "Free pascal" asosida ishlaydi ("Delphi" esa "Turbo pascal"da). "Lazarus"ning yutuqli taraflaridan biri, u erkin va ochiq kodli dasturiy ta`minot ekanligidir. Oʻzbekistondagi ta`lim muassasalarida hozir ham "Turbo pascal"da dastur tuzish oʻrgatiladi. Uning oʻrniga "Free pascal" va "Lazarus"dan foydalanilsa, menimcha, yaxshi boʻlardi. Chunki ushbu dastur tekin hisoblanadi. Buning ustiga deyarli bir xil desa ham boʻladi. Qisqasi uni rasmiy saytidan yuklab olib ishlatsa boʻladi. Xohlasangiz linuxda, xohlasangiz "Windows"da ham ishlatish mumkin. Qisqasi dasturlash dunyosiga yoʻl olishingizda katta yordam beradi. "Lazarus"da tuzilgan dasturlar haqida bu yerdan ma`lumot olishingiz mumkin.
Men ushbu dasturni oʻrganishni boshlaganimga bir necha oylar boʻldi. Boshida terminal uchun dasturchalar yozishni oʻrgangan boʻlsam, endi grafik koʻrinshiga ega dasturlar yozishni boshlayapman. Men Motaz Abdel Azeem nomli kishining "Start programming using Object Pascal"   deb nomlangan tekin kitobidan oʻrganyapman. Bu kitob 150 bet atrofida. Oʻganishga juda qulay. Nazariyadan koʻra amaliyotga kuchli e`tibor berilgan. Namunalarni bajarib, buyruqlar haqida oʻzingiz xulosa chiqarib olasiz. Oʻrganish jarayonida zerikib qolmaysiz. "Lazarus" haqida yozilgan boshqa kitoblar ham menda bor, lekin ularning koʻpi 500 sahifadan koʻproq. Bundan tashqari nazariyaga juda koʻp vaqt ajratilgan. Oxiri oʻylab-oʻylab shu kitobdan oʻrganishni boshladim. U ingliz tilida yozilgan. Bu ham sizga dasturlash tilini yaxshi tushunishingizga yordam beradi deb oʻylayman. Hozir yuqorida keltirilgan kitobni oʻzbek tiliga tarjima qilib blogimda yozib bormoqchiman, birinchidan, ba`zi dasturlashni boshlaganlarga foydasi tegadi, ikkinchidan, hozirgi kunda ta`tilda boʻlgan shogirdlarim ushbu blogimdan ham ma`lumotlarni oʻqib, sentabrgacha biror yangilik qiladi deb umid qilaman.

Uchinchi qism

Grafik foydalanuvchi interfeysi

Boshlangʻich ma`lumot

Grafik foydalanuvchi interfeysi (ingliz tilida qisqartmasi "GUI") terminal interfeysiga yangi muqobil hisoblanadi. Unda shakllar, tugmalar, xabar qutilari, menyular, tekshirish qutilari va boshqa grafik komponentlar mavjud. Grafik foydalanuvchi interfeysidan biznes dasturlari, operatsion tizim ilova dasturlari, oʻyinlar hamda "Lazarus"ga oʻxshagan va boshqa turli dasturlash vositalarida foydalaniladi.

Bizning birinchi grafik foydalanuvchi interfeysi ilova dasturimiz

Yangi grafik foydalanuvchi interfeysi (GUI) ilova dasturini yaratish uchun "Lazarus" menyusiga kiramiz va quyidagilarni ochamiz:

Project/New Project/Application

Soʻngra ilova dasturni quyidagini bosib saqlaymiz:

File/Save All

Biz endi «firsgui» kabi loyiha fayllarini saqlash uchun yangi jild yaratamiz. Soʻnggra asosiy qismni saqlashimiz kerak. Masalan, main.pas, va oxirida loyiha nomi (masalan: firstgui.lpi)ni tanlashimiz kerak.

Ushbu asosiy qismda F12 tugmasini bossak, quyidagi koʻrinishdagi oynani koʻrishimiz mumkin:

Agar ilova dasturni ishga tushirsak, quyidagi koʻrinishdagi oyna paydo boʻladi:

Endi ushbu oynachani yopib dizaynerga qaytishimiz mumkin.

Shundan soʻng standart komponent sahifasidan shaklga button tugmasini sichqoncha bilan bir marta bosamiz:

Endi shakl (form) oynasiga olib kelib, xohlagan joyimizga bir marta bosib, ushbu tugmani tashlaymiz.